نظام سلامت به مثابه یک نهاد اجتماعی با هدف ارتقا و توزیع عادلانه سلامتی و برخورداری آحاد مردم از خدمات بهداشتی و درمانی بدون آسیب­های مالی و اجتماعی می‌باشد. این نظام همانند دیگر نهادهای اجتماعی موجود در جامعه در بستر اتفاقات و روندهای اجتماعی حاکم بر جامعه قرار دارد، به طوریکه نه تنها دستیابی به اهداف اختصاصی آن تحت تاثیر روندها و اتفاقات جاری در جامعه است، بلکه در سطحی بالاتر تدوین برنامه های اجرایی و استراتژیک، هدف­ گذاری­ های عملیاتی و هر گونه اقدام دیگر به طور مستقیم و غیرمستقیم در پاسخ و مواجهه با یکی از روندها و اتفاقات اجتماعی صورت می­پذیرد. از این رو در تدوین هر برنامه مبتنی بر آینده بایستی به ابرروندهای حوزه­ی STEEP-V (ابرروندهای اجتماعی، فناوری، محیط زیست، اقتصاد، سیاست و ارزش ­ها) نگریسته شود (شکل 1). ابرروندها تغییرات بنیادین عمده در سطح جوامع، فناوری­ ها، عرصه ­ی اقتصاد و شرایط سیاسی هستند و به گونه­ای فضای کسب و کار و جامعه را تغییر می­دهند که اثرات آنها نه سال­ها بلکه چندین دهه پابرجا می­ماند و این اثرات منحصر به جغرافیای خاصی نمی­باشند. با توجه به اهداف والای انسانی نظام سلامت و ارتباط تنگاتنگ آن با دیگر نظام­ های اقتصادی و اجتماعی کشور به نظر می­رسد بررسی جایگاه این نهاد در بستر روندهای جاری در هر کشور می­تواند در گره ­گشایی از مشکلات جاری و شناسایی هر چه بهتر چالش­ های پیش روی این نظام کمک ­کننده باشد.

شکل 1: ابرروندهای موثر بر نظام سلامت

در کشور ما نیز، روندهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فناورانه به عنوان مهم‌ترین روندهای اثرگذار بر نظام سلامت شناخته می­شوند؛ که در این بین وضعیت پایداری نظام سیاسی کشور در کنار مسائل اجتماعی مرتبط با حوزه سلامت اعم از حاشیه ­نشینی، سالمندی و نرخ موالید از جمله روندهای بسیار مهم به شمار می­روند. لذا با عنایت به اهمیت موضوع و با استناد به مطالعه­ ای ملی با عنوان "سند سیاستی نظام سلامت در افق 1420 جمهوری اسلامی ایران" که در بخشی از آن به "شناسایی ابرروندهای اثرگذار بر نظام سلامت در افق زمانی 1420" پرداخته شده است، خلاصه سیاستی حاضر به ارائه راهکارهای سیاستی با تمرکز بر ابرروندهای موثر بر نظام سلامت ایران می­ پردازد. طبق بررسی انجام گرفته در این مطالعه، بیش از 450 روند اثرگذار اقتصادی، سیاسی، ارزشی، اجتماعی، محیطی و فناورانه بر نظام سلامت ایران در افق زمانی 1420 متصور م ی­باشد. در این میان ابرروند اقتصادی بیشترین سهم و روندهای محیطی و فناورانه کمترین سهم را دارا می­باشند.

بی شک در تدوین سیاست­های کلان سلامت جمهوری اسلامی ایران به ابرروندهای عمده در این گستره ­ها به خوبی نگریسته شده است، اما به نظر می­رسد سیاست­گذاران و تصمیم ­گیران این حوزه همچنان نیازمند کسب آگاهی و اطلاعات جامع تر می­باشند. زیرا نپرداختن به فرصت­ ها و تهدیدات برخاسته از این ابرروندها می­تواند در نقصان کارآیی و هدفمندی سیاست­های اخذ شده نظام سلامت اثرات جبران­ ناپذیری ایجاد کند. لذا پیشنهاد می­شود مدیران حاضر نظام سلامت برای توفیق در انجام ماموریت ­های محوله علاوه بر داشتن مهارت­های مدیریتی، تفکر پویا و خلاق را برای تشخیص به موقع نیازهای روز حوزه تحت پوشش و ابداع راهکارهای خلاقانه برای رفع آن نیازها داشته باشند. در این راستا توصیه می­شود سیاست­گذاران، تصمیم ­گیران و مدیران نظام سلامت با رصد کلان سلامت کشور و جهت­ دهی به سیاست‌های کلان به همراه توجه به افق­ های بلندمدت و عمق اجتماعی و فرهنگی، عمده تمرکز خود را بر توسعه دانش، نگرش، و رویکردهای نظری و فکری آینده­پژوهی و ابرروندهای موثر بر نظام سلامت معطوف کنند. بعلاوه سیاست­گذاران نظام سلامت ما باید به ده ابرروند موثر و برتر که در دنیا به عنوان مهم­ترین روندهای موثر بر نظام سلامت شناخته شده­اند توجه کنند؛ شامل پوشش بیمه­ای، تله مدیسن، جهانی­سازی و شکل­گیری توریسم سلامت، سالمندی و کشش بر نظام سلامت، شکل­گیری پزشکی مشارکتی، شکل­گیری پزشکی فرا دقیق و تحول در نظام آموزش پزشکی.