.png)
بررسی وضعیت دسترسی و بهره مندی از خدمات سلامت در بین ساکنین محلات کم برخوردار شهر تهران و ارائه توصیه های سیاستی برای بهبود آن
این مطالعه با هدف شناسایی موانع دسترسی به خدمات سلامت، نیازهای ساکنان این مناطق را بررسی می‌کند. رویکرد پژوهش ترکیبی از روش‌های کمی و کیفی است. در بخش کمی، با استفاده از پرسشنامه، وضعیت دسترسی و بهره‌مندی از خدمات سلامت در میان ۱۱۳۰ نفر از ساکنان ارزیابی می‌شود. در بخش کیفی، مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با کارشناسان و سیاست‌گذاران به تحلیل چالش‌ها و ارائه توصیه‌های سیاستی می‌پردازد.
عنوان فارسی:
بررسی وضعیت دسترسی و بهره مندی از خدمات سلامت در بین ساکنین محلات کم برخوردار شهر تهران و ارائه توصیه های سیاستی برای بهبود آن
عنوان انگلیسی:
The assessment of access to and utilization of healthcare services among residents of underserved neighborhoods in tehran and policy recommendations for improvement
خلاصه ضرورت اجرای طرح
با وجود پیشرفت‌های چشمگیر در توسعه خدمات اولیه مانند سیستم توزیع آب آشامیدنی سالم و مراقبت‌های اولیه سلامت، مناطق کم برخوردار همچنان با مشکلات عمده‌ای مواجه هستند. این مناطق، که به دلیل فقر اقتصادی، تراکم جمعیت و کمبود زیرساخت‌ها شکل گرفته‌اند، با محدودیت‌های گسترده‌ای در دسترسی به خدمات سلامت روبرو هستند. یکی از مشکلات اساسی در این مناطق، فقدان دسترسی کافی به خدمات سلامت است. بسیاری از ساکنان به دلیل موانع فیزیکی نظیر فاصله زیاد تا مراکز درمانی، نمی‌توانند به خدمات مورد نیاز خود دست یابند. علاوه بر این، هزینه‌های بالای خدمات درمانی یکی از موانع عمده استفاده از خدمات سلامت است که به‌ویژه برای خانوارهای کم‌درآمد، موجب کمرشکن شدن هزینه‌ها می‌شود. مطالعات نشان داده‌اند که در برخی مناطق برخوردار تهران، نزدیک به ۳۰ درصد از خانوارها با هزینه‌های کمرشکن درمانی مواجه هستند.
علاوه بر موانع فیزیکی و مالی، مسائل فرهنگی و اجتماعی نیز بر دسترسی به خدمات سلامت تاثیرگذارند. عدم آگاهی کافی از خدمات موجود و شیوه‌های بهداشتی، به‌ویژه در بین زنان و افراد با سطح تحصیلات پایین، موجب کاهش بهره‌مندی از خدمات می‌شود. همچنین، باورها و نگرش‌های فرهنگی ممکن است مانع از مراجعه به مراکز درمانی شوند. در برخی موارد، انگ‌های اجتماعی مرتبط با برخی بیماری‌ها یا شرایط سلامت، از جمله بیماری‌های روانی، مانع از جستجوی کمک می‌شود. مشکلات سلامت در این مناطق محدود به موانع دسترسی نیست، بلکه شامل نرخ بالای بیماری‌های غیرواگیر مانند دیابت، فشار خون، و بیماری‌های عفونی نظیر ایدز و لیشمانیاز نیز می‌شود. این بیماری‌ها به دلیل شرایط زندگی نامطلوب، از جمله مسکن نامناسب، آب آشامیدنی آلوده، و نبود سیستم فاضلاب مناسب، به‌سرعت گسترش می‌یابند. رفتارهای پرخطر، مانند مصرف مواد مخدر، در این مناطق نسبت به سایر نقاط شهری شایع‌تر است و ساکنان را در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های منتقل‌شونده از راه خون قرار می‌دهد.
هدف این مطالعه، شناسایی نیازهای خدمات سلامت در این مناطق و بررسی تقاضا برای این خدمات است. همچنین، علل عدم مراجعه به مراکز درمانی و عدم دریافت خدمات پس از مراجعه، به‌منظور درک بهتر موانع موجود و طراحی مداخلات موثر، مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. با تحلیل شکاف میان نیازهای سلامت و میزان استفاده واقعی از خدمات، این پژوهش می‌کوشد تا راهکارهایی برای کاهش نابرابری‌ها و بهبود دسترسی به مراقبت‌های سلامت در جوامع کم برخوردار ارائه دهد. شناسایی دقیق این موانع و نیازها، پایه‌ای برای برنامه‌ریزی سیاست‌های سلامت و مداخلات هدفمند به منظور ارتقای سلامت جامعه فراهم می‌کند.
علاوه بر موانع فیزیکی و مالی، مسائل فرهنگی و اجتماعی نیز بر دسترسی به خدمات سلامت تاثیرگذارند. عدم آگاهی کافی از خدمات موجود و شیوه‌های بهداشتی، به‌ویژه در بین زنان و افراد با سطح تحصیلات پایین، موجب کاهش بهره‌مندی از خدمات می‌شود. همچنین، باورها و نگرش‌های فرهنگی ممکن است مانع از مراجعه به مراکز درمانی شوند. در برخی موارد، انگ‌های اجتماعی مرتبط با برخی بیماری‌ها یا شرایط سلامت، از جمله بیماری‌های روانی، مانع از جستجوی کمک می‌شود. مشکلات سلامت در این مناطق محدود به موانع دسترسی نیست، بلکه شامل نرخ بالای بیماری‌های غیرواگیر مانند دیابت، فشار خون، و بیماری‌های عفونی نظیر ایدز و لیشمانیاز نیز می‌شود. این بیماری‌ها به دلیل شرایط زندگی نامطلوب، از جمله مسکن نامناسب، آب آشامیدنی آلوده، و نبود سیستم فاضلاب مناسب، به‌سرعت گسترش می‌یابند. رفتارهای پرخطر، مانند مصرف مواد مخدر، در این مناطق نسبت به سایر نقاط شهری شایع‌تر است و ساکنان را در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های منتقل‌شونده از راه خون قرار می‌دهد.
هدف این مطالعه، شناسایی نیازهای خدمات سلامت در این مناطق و بررسی تقاضا برای این خدمات است. همچنین، علل عدم مراجعه به مراکز درمانی و عدم دریافت خدمات پس از مراجعه، به‌منظور درک بهتر موانع موجود و طراحی مداخلات موثر، مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. با تحلیل شکاف میان نیازهای سلامت و میزان استفاده واقعی از خدمات، این پژوهش می‌کوشد تا راهکارهایی برای کاهش نابرابری‌ها و بهبود دسترسی به مراقبت‌های سلامت در جوامع کم برخوردار ارائه دهد. شناسایی دقیق این موانع و نیازها، پایه‌ای برای برنامه‌ریزی سیاست‌های سلامت و مداخلات هدفمند به منظور ارتقای سلامت جامعه فراهم می‌کند.
خلاصه روش اجرا و شیوه های تحلیل
این پژوهش با رویکرد ترکیبی کمی و کیفی به بررسی وضعیت دسترسی به خدمات سلامت در محلات کم برخوردار شهر تهران می‌پردازد. روش کمی شامل مطالعات مقطعی و توصیفی-تحلیلی بوده و برای جمع‌آوری داده‌ها از چک‌لیست‌ها و پرسشنامه‌های استاندارد بهره گرفته می‌شود. در بخش کمی، اهداف متعددی دنبال می‌شود، از جمله تعیین فراوانی احساس نیاز به خدمات، میزان اقدام برای دریافت خدمات، و بهره‌مندی از آن‌ها. حجم نمونه بر اساس برآوردهای آماری و با در نظر گرفتن شیوع مختلف برای هر هدف تعیین شده است. به طور کلی، حجم نمونه نهایی ۱۱۳۰ نفر در نظر گرفته شده که شامل ساکنان مناطق با درجات مختلف کم‌برخورداری است. جامعه آماری شامل مراکز ارائه‌دهنده خدمات سلامت و خانوارهای ساکن در مناطق کم‌برخوردار شهر تهران است. داده‌ها از سامانه‌های اطلاعاتی وزارت بهداشت و همچنین از طریق مصاحبه‌های حضوری با ساکنان مناطق کم‌برخوردار گردآوری خواهند شد. برای گردآوری داده‌ها، دو پرسشنامه "بهره‌مندی از خدمات سلامت" و "عرضه خدمات" طراحی شده است. پرسشنامه‌ها شامل اطلاعات مربوط به وضعیت بیمه، محل سکونت، و احساس نیاز به خدمات سرپایی و بستری می‌باشند. همچنین اطلاعات مربوط به هزینه‌ها و انواع خدمات دریافت‌شده، به منظور بررسی میزان بهره‌مندی و مشکلات دسترسی گردآوری خواهد شد. ابزارهای آماری مختلفی برای تحلیل داده‌ها به کار می‌رود، از جمله آزمون‌های تی‌تست، کای‌دو، و رگرسیون لجستیک.
مطالعه کیفی به منظور شناسایی موانع و چالش‌های بهره‌مندی از خدمات سلامت در این مناطق و ارائه توصیه‌های سیاستی برای بهبود دسترسی طراحی شده است. در این بخش، مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با افراد مطلع و صاحب‌نظر در حوزه سیاست‌گذاری سلامت انجام می‌شود. تحلیل داده‌های کیفی با استفاده از روش تحلیل محتوا و نرم‌افزار MAXQDA صورت می‌گیرد.
در مطالعه کیفی، هدف اصلی شناسایی چالش‌ها و تسهیل‌کننده‌های بهره‌مندی و دسترسی به خدمات سلامت است. مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با کارشناسان حوزه سلامت و مدیران مراکز بهداشتی به منظور تحلیل عمیق‌تر موانع موجود و یافتن راهکارهای بهبود انجام می‌شود. نتایج به‌دست‌آمده از این بخش، در ترکیب با یافته‌های کمی، به تدوین پیشنهادات سیاستی برای ارتقای سلامت عمومی در مناطق کم‌برخوردار کمک می‌کند.
این پژوهش تلاش دارد تا با شناسایی شکاف‌ها و عوامل موثر بر عدم دسترسی به خدمات، راهکارهایی برای بهبود وضعیت سلامت و کاهش نابرابری‌ها ارائه دهد.خلاصه روش اجرا طی سه مرحله ارائه شده است:
مراحل اجرای مطالعه در پاسخ به اهداف.... نوع مطالعه داده های مورد نیاز
مرحله اول: بررسی تعداد و توزیع مراکز ارائه دهنده خدمات سلامت در محلات کم برخوردار شهر تهران هدف اول مطالعه ( ۱.۱ الی ۱.۵) کمی داده های ثانویه ( ثبت شده از سامانه های رسمی کشور)
مرحله دوم: تعیین وضعیت دسترسی و بهره مندی از خدمات سلامت در بین جمعیت ساکن محلات کم برخوردار شهر تهران اهداف دوم الی هشتم مطالعه کمی داده های پیمایش (خانوارهای محلات کم برخوردار) ا بهره گیری از پرسشنامه
مرحله سوم: جمع بندی چالش های بهره مندی از خدمات سلامت در محلات کم برخوردار و ارائه توصیه های سیاستی اهداف هشتم و نهم مطالعه کیفی داده های مصاحبه+ تحلیل و تفسیر یافته های مرحله دوم مطالعه
مطالعه کیفی به منظور شناسایی موانع و چالش‌های بهره‌مندی از خدمات سلامت در این مناطق و ارائه توصیه‌های سیاستی برای بهبود دسترسی طراحی شده است. در این بخش، مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با افراد مطلع و صاحب‌نظر در حوزه سیاست‌گذاری سلامت انجام می‌شود. تحلیل داده‌های کیفی با استفاده از روش تحلیل محتوا و نرم‌افزار MAXQDA صورت می‌گیرد.
در مطالعه کیفی، هدف اصلی شناسایی چالش‌ها و تسهیل‌کننده‌های بهره‌مندی و دسترسی به خدمات سلامت است. مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با کارشناسان حوزه سلامت و مدیران مراکز بهداشتی به منظور تحلیل عمیق‌تر موانع موجود و یافتن راهکارهای بهبود انجام می‌شود. نتایج به‌دست‌آمده از این بخش، در ترکیب با یافته‌های کمی، به تدوین پیشنهادات سیاستی برای ارتقای سلامت عمومی در مناطق کم‌برخوردار کمک می‌کند.
این پژوهش تلاش دارد تا با شناسایی شکاف‌ها و عوامل موثر بر عدم دسترسی به خدمات، راهکارهایی برای بهبود وضعیت سلامت و کاهش نابرابری‌ها ارائه دهد.خلاصه روش اجرا طی سه مرحله ارائه شده است:
مراحل اجرای مطالعه در پاسخ به اهداف.... نوع مطالعه داده های مورد نیاز
مرحله اول: بررسی تعداد و توزیع مراکز ارائه دهنده خدمات سلامت در محلات کم برخوردار شهر تهران هدف اول مطالعه ( ۱.۱ الی ۱.۵) کمی داده های ثانویه ( ثبت شده از سامانه های رسمی کشور)
مرحله دوم: تعیین وضعیت دسترسی و بهره مندی از خدمات سلامت در بین جمعیت ساکن محلات کم برخوردار شهر تهران اهداف دوم الی هشتم مطالعه کمی داده های پیمایش (خانوارهای محلات کم برخوردار) ا بهره گیری از پرسشنامه
مرحله سوم: جمع بندی چالش های بهره مندی از خدمات سلامت در محلات کم برخوردار و ارائه توصیه های سیاستی اهداف هشتم و نهم مطالعه کیفی داده های مصاحبه+ تحلیل و تفسیر یافته های مرحله دوم مطالعه
ارسال نظر