ارزش‌های معنوی و فضلیت‌های اخلاقی از نیازهای اصلی هر جامعه هستند. به نحوی که می‌توان انتظار داشت رشد شعور معنوی و وجدان اخلاقی بتواند جبران کننده کمبودهای مادی جامعه باشد.

یکی از جنبه‌های بسیار مهم اخلاقیات زیست‌پزشکی رعایت چارچوب‌های اخلاقی در تصمیم‌گیری‌های مدیریتی و سازمانی است. موضوع اخلاق در نظام سلامت و به ویژه اخلاق در سیاست‌گذاری و مدیریت نظام سلامت، آنچنان که سایر ابعاد آن همانند اخلاق بالینی، اخلاق در پژوهش‌های زیست پزشکی و اخلاق در آموزش علوم پزشکی در کشور رشد و توسعه یافته‌اند، متاسفانه مورد توجه واقع نشده است.

موضوع مهم دیگری که در رابطه با اصول اخلاقی در حیطه نظام سلامت مورد توجه است، " تعارض منافع" می‌باشد. تعارض منافع می‌تواند بر انجام درست وظایف اداری یک کارمند دولت، تاثیر منفی بگذارد و سرانجام سبب ‌ایجاد فساد شود. فساد در نظام اداری ممکن است در قالب تقلب، نقض قانون و مقررات، سوء استفاده از مقام، کوتاهی در انجام درست و کافی وظایف و غیره نمود پیدا کند. حوزه سلامت از آسیب‌پذیرترین بخش‌های وقوع رانت و فساد به شمار می‌آید که در آن منابع مالی زیادی هزینه می‌شود. چالش‌ها و مشکلات مرتبط با عدم شفافیت در وزارت بهداشت نیز بیشتر از نوع مالی هستند. برخی از ویژگی‌های مختص نظام سلامت از جمله عدم توازن اطلاعاتی، عدم اطمینان در بازارهای سلامت، پیچیدگی خاص نظام سلامت، اشتغال هم‌زمان در بخش دولتی و خصوصی و غیره ‌این نظام را در برابر فساد آسیب‌پذیرتر می‌نماید. به همین جهت موضوع شفافیت در نظام سلامت با توجه به نقش انکارناپذیرش در ‌ایجاد نهادهای عدالت‌محور و قدرتمند جایگاه ویژه‌ای در بین موضوعات مرتبط با اخلاق در سیاست‌گذاری و مدیریت نظام سلامت دارد.

پایه و اساس فرهنگ هر سازمانی ارزش‌های آن سازمان می‌باشند و زیربنای همه ارزش‌ها در سازمان ارزش‌های اخلاقی است. با وجود تلاش‌های بسیار متولیان و دست‌اندرکاران سلامت، نظام سلامت کشور با کاستی‌های فراوانی در عرصه اخلاق روبرو بوده است. پدیده زیرمیزی، مشکلات رفتاری برخی کارکنان نظام بهداشت و درمان از جمله برخوردهای نامناسب پزشکان یا کارکنان بیمارستان‌های دولتی و خصوصی با بیماران، توزیع ناعادلانه خدمات، امکانات و نیروی انسانی در مناطق گوناگون و تجمیع پزشکان در پایتخت و کلان‌شهرها، ناکارآمدی سازوکارهای بیمه‌ای، عدم شفافیت و پاسخگویی متولیان نظام سلامت و تضاد منافع، مسائلی هستند که خود به عنوان ریشه بسیاری از آسیب‌ها نه فقط در حوزه سلامت بلکه در سطح جامعه مطرح می‌باشند.

متاسفانه، در کشور ایران درک درستی از موضوع اخلاق پزشکی وجود ندارد. متولیان نظام سلامت بعضا مبحث اخلاق زیستی را موضوعی نمادین و بی اثر یا کم اثر دانسته و به عنوان یک موضوع فضیلت محور شخصی به آن می نگرند، نه به عنوان موضوعی کلیدی که برای حل بسیاری از مشکلات کشور، پرداختن به آن باید در اولویت سیاست‌گذاران باشد. از این‌رو، در خلاصه سیاستی حاضر به ارائه راهکارهای سیاستی برای اصلاح و اولویت‌بخشی به موضوع معنویت و اخلاق در نظام سلامت می‌پردازیم.

تغییر رویکرد و بازگشت به نگاه اخلاقی در حوزه سیاست‌گذاری نظام سلامت و استفاده از تفکر سیستمی و جامع و به عبارت روشن‎تر رعایت ملاحظات اخلاقی در سیاست‌گذاری و مدیریت نظام سلامت از طریق ارتقای توانمندی‎ها و ‌ایجاد نگرش اخلاقی می‎تواند در ارتقای نظام سلامت نقش موثری ‌ایفا می‌نماید. حاصل تفکر سیستمی و اخلاقی، بازگشت سیاست‎ها به سمت نظام سلامت مبتنی بر شبکه، تربیت نیروهای توانمند برای سطح اول خدمات بهداشتی درمانی، اصلاح و تقویت نظام ارجاع، ‌ایجاد شرایط ماندگاری بیشتر برای نیروهای صف، کاهش تعارض منافع و سوءاستفاده‎های مختلف از رانت‎های تجهیزات پزشکی و داروهای گران قیمت و ارتقای جایگاه ارزشمند آموزش در نظام سلامت و به ویژه در دانشگاه‎ها خواهد بود. همچنین، برقراری عدالت اجتماعی در نظام خدمات درمانی و مراقبت‌های بهداشتی و تخصیص عادلانه منابع در جامعه هم در اولویت‌بندی تخصیص منابع در سطح جامعه و هم در سهمیه‌بندی‌ها و انتخاب افراد و گروه‌ها برای خدمات حائز اهمیت است.

به طور کلی با توجه به شرایط موجود در نظام سلامت ایران و طبق توافق نظر خبرگان در مطالعه حاضر انتظار می‌رود پس از توجه به «پویش‌های رسانه‌ای درخصوص افزایش آگاهی عمومی از اخلاق حرفه‌ای پزشکی ازجمله حقوق بیمار» برخی دیگر از سیاست‌ها شامل توجه و اصلاح آموزش اخلاق حرفه‌ای، تدوین نقشه علمی دقیق و کاربردی در حوزه اخلاق حرفه‌ای و نهادینه‌سازی اخلاق حرفه‌ای در کشور؛ نگاه تخصصی و علمی به اخلاق حرفه‌ای؛ افزایش علم و آگاهی و اولویت‌دهی به اخلاق درمیان سیاست‌گذاران و مدیریت تعارض منافع در حوزه سلامت هم در سطح سیاست‌گذار، هم در سطح بدنه جامعه، حرفه‌مندان و ارائه‌دهندگان خدمات سلامت و هم در سطح پژوهش نیز بیشتر مورد توجه سیاست‌گذاران حوزه نظام سلامت قرار گیرد.